CHUNG MÙNG
Đất lề Quê thói.
( Tục ngữ Việt nam)
Mỗi miền quê đều có những lề luật, phong tục riêng của mình. Chính những điều đó nó tạc vào kí ức không bao giờ phai nhạt của mỗi người xuất thân từ đây, làm cho người ta khi xa quê hương phải nhớ nhớ thương thương nhất là khi Tết đến Xuân về.
Tôi đến Đồng Tháp Mười đúng mùa nước nổi, thấy nhiều thứ lạ lắm. Nước sông mầu hồng nhạt phù sa cuồn cuộn chảy tràn bờ tràn đồng , nước non mênh mông. Đúng là mùa lũ , có cảm giác e ngại thậm chí sợ hãi vì mình còn chưa biết bơi.
Ở miền bắc học bơi mãi nhưng lặn giỏi hơn bơi, đến đồng nước này tự học bơi vài ngày có thể vượt ngang sông dễ dàng. Rồi học chèo chống xuồng, ngày đầu xuồng không tiến được cứ xoay vòng tròn, mấy bữa sau xuồng cũng lướt vèo vèo có thể đua nhau tốc độ, rất khoái.
Đồng bằng bắc bộ lũ lụt bao giờ cũng là việc kinh hoàng, vỡ đê, mất mùa, trôi nhà cửa . Ở đây người ta mong lũ về , năm nào cầy đất gieo sạ xong mà chưa thấy lũ về là sốt ruột chờ mong.
Ở đây mới biết , hóa ra mùa lũ là mùa vui trong năm, khi công việc nhà nông đã tạm ổn, chờ nước về là cây lúa lên theo xanh ngắt bời bời . Không phải bón phân làm cỏ gì cả.
Mùa nước nổi cây cỏ lên xanh ngắt cá tôm đầy đồng , con gái đi câu con trai giăng lưới đặt lợp tha hồ có cá ăn. Ăn không hết làm các khạp nước mắm ăn quanh năm . Chiều tối về các đám nhậu khắp nơi, đàn ca vọng cổ đến khuya.
Mùa nước nổi đi lại dễ dàng, nhiều nước sạch rất mát mẻ, vệ sinh. Mấy ông giải phóng thấy thế cũng kiếm cái cần đi câu cá, các cô gái cười bảo đấy là việc của phụ nữ, đàn ông là phải giăng lưới kiếm nhiều cá, không kiếm từng con.
Mùa nước là mùa ăn hỏi cưới xin, lâu lâu có đám rước dâu rình rang đi lại bằng thuyền, nam nữ áo dài khăn đóng màu sắc sặc sỡ , rất vui mắt thanh bình.
Tôi được dự một tiệc cưới còn nhớ có món canh khổ qua, thịt heo kho tầu với trứng rất ấn tượng. Cổng nhà trai, nhà gái đều trang trí kết bằng lá dừa diêm dúa sinh động được phân biệt bởi chữ Tân hôn và Vu qui. Chú rể cô dâu gọi là Tân lang và Tân Giai nhân.
Khi đó miền Bắc còn mặc quần áo vá thì ở đây đã thấy con gái quần đen láng o, áo bà ba đủ sắc màu, áo xẻ nách cao. tà áo bay phấp phới.
Các cô tự tin điều khiển xuồng gắn máy đuôi tôm nhãn hiệu Koler lượn vèo vèo trên sóng nước đi chợ Hồng ngự Tân châu tỉnh An giang làm cho mấy ông lính mới ngẩn ngơ cả người.
Mấy ông lính cũ tỏ ra hiểu biết : " Ăn Bắc, mặc Nam " mà lị, ý nói miền Bắc ăn ngon miền Nam mặc đẹp.
Công nhận thiên nhiên vùng miền Tây Nam bộ hào phóng với con người. Không thấy ai kể chuyện đói kém, nhà hết đồ ăn chống xuồng ra đồng một lúc là có rau có cá.
Trong nhà còn lít gạo ( khoảng 700 gram ) gặp khách đến chơi cũng đổ hết ra nấu cháu đãi khách nên có câu : "Nhà còn lít gạo cũng nấu". Con người dễ dãi , hào sảng không tính toán so đo, rất dễ chịu.
Nhu cầu về cuộc sống của hậu duệ những người đi mở đất rất đơn giản, nhà cửa tuềnh tòang , mọi thứ phóng khoáng không bày vẽ cầu kì. Họ ghét thói kênh kiệu ngọt nhạt lẻo mép, tính toán mưu mô . Miền đất này dung nạp bao bọc bao người đến đây sinh sống.
Bởi vậy theo tôi họ có một đời sống hạnh phúc dù tiền bạc không nhiều với cuộc sống nương vào thiên nhiên , hòa vào thiên nhiên.
Thời điểm sau Tết Nguyên đán nơi đây bước vào mùa khô, lúc nước rút khô kiệt là mùa lúa chín nông dân đi gặt hái rộn ràng mang lúa về nhà.
Cánh đồng nước mênh mông hôm nào nước đi đâu hết chỉ còn lại rải rác trên đồng những đìa đào từ lâu đầy ắp cá và trữ nước sạch dùng trong mùa khô.
Hôm nào tát đìa bắt cá thì là ngày hội, người đi hôi cá mang bao tải đi sau khi chủ bắt cá xong, còn lại hôi có thể được 7, 8 kí cá dễ dàng.
Trên cánh đồng lúa chín người gặt hái tấp nập, xe cơ giới chạy tung tăng mang các bao lúa về. Rơm rạ được đốt ngay tạo thành nhũng đụn khói và những cơn lốc xoáy tro bụi chạy vòng quanh khắp cánh đồng.
Buổi tối dân ngủ rải rác trên cánh đồng, đêm về thỉnh thoảng đây đó vang lên tiếng hò hét đuổi người , bắt người nhưng chỉ nghe một lúc ồn ào lại trở về im ắng. Mà đêm nào cũng có chuyện như vậy.
Chúng tôi thấy lạ lắm, hỏi thì được giải thích rằng : Ai cũng biết rằng mỗi độ Tết đến Xuân về ở vùng núi phía Bắc các thanh niên thường mang khèn đến gần nhà người mình yêu tấu lên bản nhạc yêu thương thay lời muốn nói. Nếu cô gái chấp nhận thì xin phép cha mẹ ra tiếp đón nhận lời .
Hoặc các anh ấy tụ tập rủ nhau đến bắt cô gái mình thích đưa lên ngựa hay xe máy chở đi ( tục cướp vợ) , cô gái chấp nhận thì ngồi im ôm chặt người tình, còn không thì giãy giụa để tụt xuống.
Ở Đồng Tháp Mười khi đó trong thập niên 70 thế kỉ 20 điện thoại không có, nhà hát rạp chiếu phim thì không; trai gái yêu nhau muốn đến cùng nhau thì làm thế nào ?
Thì ra họ làm như trên, anh nào để ý ai thì đêm hôm khuya khoắt tìm cách chui vào mùng ( màn) của cô ấy mà tâm sự gọi là CHUNG MÙNG.
Nên nhớ mọi sinh hoạt buổi tối của con người, vật nuôi trâu bò lợn heo ở Đồng tháp mười đều phải ở trong mùng vì ở ngoài "muỗi bay như sáo thổi, đỉa lượn tựa bánh canh" .
Nếu cô gái đồng ý thì im còn hơn hạt thóc trò chuyện thâu đêm, hôm sau xin thưa tía má tụi con chung mùng thành công để các cụ còn chuẩn bị sắm sanh đồ cưới, nếu không đồng ý la lên thì chàng trai chạy trối chết tiếng la hét vang khắp cánh đồng.
Tục lệ ấy ở Đông tháp có lâu lắm rồi, không biết bao nhiêu năm, không thể đếm xuể các đôi nên vợ nên chồng nhờ vụ chung mùng ngộ ngĩnh này. Nó tồn tại tức là nó hợp lí, không ai có thể bác bỏ.
Đến nay cuộc sống biết bao đổi thay, trong tay ai cũng có cái smart phone có thể tâm tình thoải mái lại còn nhìn thấy mặt nhau, thuận tiện vô cùng. Lớp trẻ có thể không biết đến phong tục chung mùng ở Đồng tháp mười nhưng lớp cha ông họ thì không thể nào quên.
Đất có lề Quê có thói.
Quyết định đắp bờ bao ngăn lũ làm đường ở đây là một câu chuyện dài, có ích lợi nhưng cũng có vấn đề chưa phù hợp. Đất đai trở nên bạc màu nghèo nàn, cá tôm thưa thớt vì thiếu bồi đắp của những mùa nước nổi mát mẻ mang nặng phù sa hàng năm.
Ai ở địa phương khác đến nếu thấy tục lệ nào đó khác với quê mình chớ vội lên tiếng khi chưa tìm hiểu kĩ càng.
Ghi chép linh tinh trong quan sát của tôi chưa đầy đủ và không có gì mới, chỉ mong mang đến cho các bạn chút thông tin vui vẻ trong những ngày đón Tết Nhâm dần.
Chào đón Mùa Xuân mới.
Tết Nhâm dần 2022.
NBS
1/2022
Ảnh Mùa nước nổi và mùa khô ở Đồng tháp mười
